İktiranı İlletle İltibas Ne Demek?
Tanım ve Köken
İktiranı illetle iltibas, Türkçede nadiren karşılaşılan bir deyim olup, yanlış bir nedensellik ilişkisi kurma durumunu ifade eder. “İktiran”, Arapçadan geçmiş olup “yaklaşma” veya “beraber bulunma” anlamına gelirken, “illet” de “sebep” veya “neden” anlamına gelir. “İltibas” ise “karıştırma” veya “yanıltma” anlamına gelir. Bu deyim, iki olayın sürekli birlikte meydana gelmesinin, birinin diğerine neden olduğu yanılgısını ifade eder. Özellikle Risale-i Nur Külliyatı’nda, [1] bu kavram, insanın sebeplerle olan ilişkisini yanlış anlaması ve bunları gerçek nedenler olarak kabul etmesi durumunu açıklamak için kullanılır.
Felsefi Perspektif: Etik, Epistemoloji ve Ontoloji Açısından Değerlendirme
Etik Perspektif
Etik açıdan, “iktiranı illetle iltibas” yanılgısı, sorumluluk ve teşekkür gibi kavramların yanlış anlaşılmasına yol açabilir. Örneğin, bir öğretmenin öğrencisine öğrettiklerini Allah’tan gelen bir ilim olarak değil de sadece öğretmenin çabası olarak görmesi, teşekkürün yönünü yanlış belirlemesine neden olabilir. Bu durum, insanın gerçek minnettarlık ve sorumluluk duygusunu eksik yaşamasına sebep olabilir.
Epistemolojik Perspektif
Epistemoloji, bilginin doğasını ve sınırlarını inceler. “İktiranı illetle iltibas” yanılgısı, bilgi edinme süreçlerinde yanlış neden-sonuç ilişkileri kurmaya yol açabilir. Örneğin, bir öğrencinin başarılı olmasının sadece öğretmenin ders anlatma tarzına bağlanması, öğrencinin kendi çabalarını ve diğer faktörleri göz ardı etmesine neden olabilir. Bu da bilginin doğru ve kapsamlı bir şekilde edinilmesini engeller.
Ontolojik Perspektif
Ontoloji, varlıkların doğasını inceler. “İktiranı illetle iltibas” yanılgısı, varlıkların gerçek nedenlerini yanlış anlamaya yol açabilir. Örneğin, bir ağacın meyve vermesinin sadece toprağın verimliliğine bağlanması, ağacın canlılık ve büyüme gibi diğer ontolojik özelliklerini göz ardı etmek anlamına gelir. Bu da varlıkların gerçek doğasını anlamada eksikliklere yol açar.
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar
Günümüzde, özellikle eğitim ve bilim felsefesi alanlarında, “iktiranı illetle iltibas” yanılgısının önlenmesi için çeşitli yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu yaklaşımlar, neden-sonuç ilişkilerinin doğru bir şekilde anlaşılmasını ve öğretilmesini amaçlar. Örneğin, eğitimde metakognisyon teknikleri kullanılarak öğrencilerin düşünme süreçlerini fark etmeleri sağlanabilir. Ayrıca, bilimsel araştırmalarda kontrol grupları ve deneysel tasarımlar kullanılarak yanlış neden-sonuç ilişkilerinin önüne geçilebilir.
Sonuç ve Düşünsel Sorular
“İktiranı illetle iltibas” yanılgısı, insanın dünyayı ve olayları anlamada karşılaştığı temel bir zorluktur. Bu yanılgıyı aşmak, daha derin bir anlayış ve doğru bir farkındalık gerektirir. Günümüzde bu kavram, eğitim ve bilim felsefesi alanlarında önemli bir tartışma konusu olmuştur.
Sonuç olarak, “iktiranı illetle iltibas” yanılgısını aşmak için aşağıdaki soruları kendimize sormamız faydalı olabilir:
– Bir olayın sürekli olarak başka bir olayla birlikte meydana gelmesi, birinin diğerine neden olduğu anlamına gelir mi?
– Sebeplerin sürekli bir arada bulunması, onların gerçek nedenler olduğu anlamına gelir mi?
– Gerçek nedenleri anlamak için ne tür düşünsel ve metodolojik araçlar kullanabiliriz?
Bu sorular, “iktiranı illetle iltibas” yanılgısını aşmak ve daha derin bir anlayış geliştirmek için bir başlangıç noktası olabilir.
—
Sources:
[1]: https://sorularlarisale.com/iktiran-ve-illet-ne-demektir?utm_source=chatgpt.com “\”İktiran\” ve \”İllet\” ne demektir? – Sorularla Risale”