Tek Eşlilik: Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifinden Bir İnceleme
Tek eşlilik, günümüz toplumlarında yaygın bir ilişki biçimi olarak kabul edilse de, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden ele alındığında oldukça derin ve farklı açılardan incelenmesi gereken bir konu. İstanbul gibi büyük, kozmopolit bir şehirde yaşarken, sokakta gördüklerim, toplu taşımadaki etkileşimlerim ve iş yerindeki gözlemlerim, bu ilişki biçiminin toplumsal dinamikleri nasıl şekillendirdiğini daha iyi anlamama yardımcı oluyor.
Toplumsal Cinsiyet ve Tek Eşlilik
Tek eşlilik, tarihsel olarak toplumların geleneksel değerleriyle şekillenmiş ve çoğu zaman eril bakış açılarıyla pekiştirilmiş bir norm haline gelmiştir. Kadın ve erkek rollerinin belirgin olduğu, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin göze çarptığı toplumlarda, tek eşlilik, erkeklerin kontrolü elinde tutması ve kadınların ise bu düzene boyun eğmesi olarak algılanabiliyor.
Bir sabah iş yerine giderken, evli bir kadının toplu taşımada sürekli olarak başını eğik bir şekilde oturduğunu fark ettim. Yanındaki adam, biraz daha yüksek sesle konuştuğunda kadın hemen sustu. O anda aklımda, toplumun kadına yüklediği tek eşlilik anlayışının ne kadar baskıcı olduğunu düşündüm. Erkeklerin genellikle “aileyi koruma” sorumluluğu taşırken, kadınlar genellikle “sadakat” kavramına sıkı sıkıya bağlanıyor. Bu toplumsal algı, tek eşliliğin, erkeğin egemenliğini pekiştiren bir yapı olmasına yol açabiliyor.
İstanbul’da yaşayan bir birey olarak sokakta, işe giderken veya kahve içmeye gittiğimde sıkça gözlemlediğim bir diğer durum, çiftlerin “doğru ilişki”yi tanımlama biçimlerine dayanıyor. Kadınlar, geleneksel toplum normları doğrultusunda, tek eşlilikle ilgili olarak, sadık, sabırlı, anlayışlı olma gibi rollere itilirken; erkekler ise dışarıdan gelen beklentiler doğrultusunda duygusal olarak daha bağımsız olmaya meyilli olabiliyorlar. Bu, yalnızca toplumsal bir norm olmanın ötesinde, kadınları ilişkilerde ve toplumsal alanda daha pasif kılma eğiliminde bir sistemin parçasıdır.
Çeşitlilik ve İlişki Modelleri
Günümüzde, özellikle büyük şehirlerde, tek eşlilik anlayışı çok daha çeşitli formlar alabiliyor. Özellikle LGBTQ+ bireyler için tek eşlilik, zaman zaman daha da fazla sorgulanan bir kavram haline geliyor. Toplumsal cinsiyet kimliklerinin ve cinsel yönelimlerin çeşitliliğiyle birlikte, tek eşlilik fikri de farklı şekillerde yaşanabiliyor. Birçok insan için bu, basitçe bir “birliktelik” değil, çok daha farklı bir aidiyet ve bağlılık duygusunun ifadesi oluyor.
Bir gün, bir arkadaşımın düğününe katıldım. Düğün, aslında çok alışıldık bir etkinlik gibi görünüyordu, ancak o gün boyunca duyduğum birçok yorum beni oldukça düşündürdü. Özellikle, aynı cinsiyetten iki kişinin evliliği ile ilgili soruların ardı arkası kesilmedi. “Ama ya çocukları?” sorusu, bana tek eşliliğin sadece heteronormatif bir bakış açısıyla tasarlandığını ve başkaları için bu normların dışına çıkmanın zor olduğunu hatırlattı.
Sokakta yürürken, bazen evli ve mutlu görünen çiftler kadar, aşklarını kamuya açık bir şekilde ifade etmekten çekinmeyen LGBTQ+ çiftleri de görüyorum. Bu, toplumun tek eşlilik ve sadakat anlayışının sınırlarının genişlediğini ve insanların farklı kimliklerini kabul etmeye başladığını gösteriyor. Ancak hala, bu konuda önemli bir toplumsal baskı ve önyargılarla karşılaşmak mümkün. Tek eşlilik, herkes için aynı şekilde işlemez ve bazı bireyler, bu ilişki modelini sadece toplumsal normlardan kaynaklanan bir yükümlülük olarak görmüyor, aynı zamanda kişisel bir tercih olarak benimsiyorlar.
Sosyal Adalet ve Eşitlik Arayışı
Tek eşlilik, sosyal adalet perspektifinden ele alındığında, bireylerin eşit haklar ve özgürlükler temelinde sağlıklı ve adil ilişkiler kurabilmesi gerektiğini ortaya koyar. Bu, özellikle kadınların, LGBTQ+ bireylerin ve diğer marjinal grupların eşitlik arayışlarında önemli bir yer tutar. Toplumun tek eşliliği sadece bir “alışkanlık” olarak görmesi, bu eşitlik mücadelesini zora sokuyor.
Bir gün, iş yerinde kadın çalışanlardan birinin, “Benim için tek eşlilik sadece doğru kişiyle olmakla ilgili bir şey” dediğini duyduğumda, bu sözlerin sosyal adalet perspektifinden oldukça anlamlı olduğunu düşündüm. Bazen, toplumsal cinsiyet ve ilişkiler üzerine yapılan tartışmalar, sadece kadın ve erkek rollerini değil, aynı zamanda insan hakları ve bireysel özgürlükleri de sorgulamamız gerektiğini hatırlatıyor.
İstanbul gibi bir şehirde, farklı kültürlerden gelen insanlar ve birbirinden çok farklı ilişki anlayışlarıyla yaşarken, toplumsal cinsiyet ve tek eşlilik üzerine yapılan tartışmaların daha çok seslendirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu, sadece kadınların değil, her bireyin eşitlik ve özgürlük temelinde kendini ifade edebilmesi için önemlidir.
Sonuç
Tek eşlilik, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden bakıldığında, çok daha geniş ve katmanlı bir anlam taşıyor. Toplumlar, geleneksel değerler ile modern anlayışlar arasında gidip gelirken, her bireyin ilişkilerde kendi kimliğini bulması, ona sadık kalması ve dışlanmamayı hak etmesi gerektiğini unutmamalıyız. Gözlemlerim, tek eşliliğin aslında sadece bireysel bir tercih değil, toplumsal normların şekillendirdiği bir yapıyı da yansıttığını gösteriyor. Sonuçta, her bireyin tek eşlilik anlayışı ve ilişki biçimi farklı olabilir, ancak bu çeşitliliğin kabul edilmesi ve herkesin eşit haklarla özgürce yaşaması gerektiği gerçeğini unutmamalıyız.